De wereldwijd christelijke organisatie Open Doors heeft op 17 januari 2024 zijn jaarlijkse lijst van meest gevaarlijke landen voor christenen weer gedeeld. Met de aanslag in Nigeria waar vele christenen zijn omgekomen zijn politici en andere prominenten enorm in de aanslag om aandacht te vragen voor de landen, de gebieden waar het volgens Open Doors gevaarlijk is. Alleen wat als het verhaal van Open Doors niet juist is?
Circa 10 jaar terug kwam ik voor het eerst in aanraking met de lijst van Open Doors. Het zien van Libië met een hoge notering als extreem gevaarlijk voor christenen verraste mij. Tenslotte kende ik ondertussen het land een paar jaar en had ik nog niets vernomen van gevaar voor christenen. Mijn nieuwsgierigheid was gewekt en was het tijd om hier meer aandacht aan te besteden. Het verschil tussen mijn observatie, het rapport van Open Doors. Reacties op het rapport in Nederland en de reacties in Libië.
Als witte Europese vrouw wordt in Libië snel de koppeling gelegd dat je christen bent. Nu geloof ik wel in God, maar christen of moslim ben ik niet. Wel heb ik respect voor deze en alle andere geloven. In alle jaren waar ik ook ben in Libië heb ik alleen maar mega vriendelijk, aller hartelijkste bejegeningen ontvangen. Gevraagd wordt of alles goed is, of ik hulp nodig heb of wat dan ook. Iets waarvan ik aanneem dat dit ook geldt voor anderen in Libië.
Met tienduizenden, dan wel honderdduizenden christen in Libië heb ik niet ieder gezien of gesproken. Registraties zijn er niet en zijn exacte aantallen zijn ook niet bekend. Wel heb ik over de jaren honderden gesproken, dan wel gezien en ontmoet. Dat gaat overigens al snel als je één van de kerken in het land bezoekt, dat op vrijdag meerdere diensten kent en dan ook allen druk bezocht worden. Niet alleen heb ik de christenen ontmoet, maar ook met Libiërs over het christendom, het geloof, Open Doors en de lijst gesproken. Waarbij van groter belang is om te zien wat de praktijk is en niet alleen wat er gezegd wordt.
Voorzichtig heb ik nu gesproken over honderdduizenden. Als ik denk aan de christelijke Afrikanen uit vele verschillende landen die in Libië aanwezig zijn. Als ik denk aan de vele Aziatische christenen, zoals de vele verpleegkundige uit bijvoorbeeld de Filipijnen, maar ook uit Oost Europa. De buitenlandse docenten die men overal tegen kan komen. Werkers op de olievelden of elders, dan zijn het er veel, heel veel.
Overal in het land kom je kerken tegen. Vele gebouwd tijdens de Italiaanse kolonisatie, maar ook diverse die ouder zijn. Eerlijk is eerlijk, jonger niet. Naast de bezochte kerken houdt men tegenwoordig vaak diensten aan ‘huis’. Niet vanwege gevaar om als christen aangevallen te worden, maar wel omdat in de jaren na de revolutie in 2011 vanuit de polarisatie en de onrust een algemeen gevaarlijk gevoel opleverde. Dat laatste is behoorlijk afgenomen in de laatste paar jaar en kent Libië nu de uitdaging om weer te leren te vertrouwen in veiligheid.
Open Doors heeft Libië gepromoveerd. Hoewel het al jaren hoog genoteerd staat, is het gestegen en staat het op nu nummer 3. Niet omdat het gevaarlijker is geworden voor christenen in het land, maar omdat een incident door hen vertaalt wordt als negatief en daarbij een gevaar voor christenen. Daarbij ook negerend dat er al jaren geen incidenten zijn geweest en in 2022 de missionaris schip Logos Hope diverse weken in Libië was aangemeerd en vele Libiërs het schip hebben bezocht.
Uit de gesprekken in Libië kwam als standaard reactie een grote verbazing als ik benoemde dat christen in gevaar zijn in Libië volgens de lijst van Open Doors en daarbij ook elk jaar in de Tweede Kamer besproken wordt door vele parlementsleden. Moties, vragen die niet alleen aangedragen worden door Christelijke partijen, maar ook door leden van bijvoorbeeld D66. Het christendom was in gevaar, mensen waren in gevaar en dat diende aandacht te krijgen en ook eventuele consequenties voor deze landen moesten er komen.
Naast de vele gesprekken, kende ik al diverse artikelen over de nonnen in Libië. Nonnen die al jaren in Libië verblijven en één zijn met het land, met de inwoners en men elkaar niet alleen respecteert, maar ook lief heeft. Dat laatste blijkt uit vele verslagen. De trots dat te horen is als men vertelt dat een non hen op de wereld heeft gezet, maar ook de hulp dat vele hebben gegeven als een auto van de zusters blijkt te zijn gestolen en men gezamenlijk zorgt dat men zij weer een auto krijgen en vele andere giften en zorg. Zoals ook de christelijke leraar uit Ghana mij vertelt hij op een dag door een aantal Libische leerlingen van hem werd verrast. Op weg naar school zagen zij hem lopen en vroegen hem waarom hij daar liep. Hij had geen ander vervoer (Libië kent geen openbaar vervoer). Daarop reageerde één van de leerlingen of de leraar die vrijdag bij hem thuis wilde komen. In de veronderstelling te worden uitgenodigd voor het eten bleek naast het eten er ook een auto voor hem klaar te staan. Ook de woorden van de nonnen die ik een aantal keren heb mogen spreken, maar ook gelezen heb in artikelen. Libië is hun thuis. Zoals ook de Bisschop vertelt dat de kerk in de jaren ook samen met Libiërs activiteiten heeft georganiseerd. De Bisschop heb ik in de kerk ontmoet, maar de nonnen ook in de stad terwijl zij onderweg waren naar hun huis aan de andere zijde van de stad. Ook de Bisschop heeft een auto, dat naast een buitenlands kenteken ook zichtbaar is door een grote sticker dat aangeeft dat de Kerk eigenaar is van de auto.
Geloof is in Libië iets persoonlijks. Als persoon heb je een relatie met God, een verbintenis met God en is het niet aan een ander om te oordelen. Oordelen laat je over aan God en in extreme gevallen in het nu, is het aan de rechter. De Libische wetten die ook vandaag worden gehanteerd zijn opgesteld tijdens de Gadaffi periode. Wetten waar je net als in Nederland en elk Westers land ook herkenning in de religie en de cultuur van het land kan vinden. Dat maakt dat wat bekent staat als de Sharia regels (wetten) ook in Libië in hun nationale wetten terug is te vinden. Rechters zijn dan ook breed onderricht. Kennen de wetten opgesteld vanuit het land, maar kennen ook de Koran, dat ook wetten heeft aangedragen. Hoe om te gaan met deze wetten is net als elders te koppelen aan de tijdsgeest en de mogelijke misdaad die is gepleegd. Waarbij niet alleen de misdaad een rol speelt, maar ook de dader en slachtoffer(s).
Als ik in 2023 verneem dat een Amerikaan Libië is uitgezet wegens zijn geloof, maar ook een aantal Libiërs zijn opgepakt vanwege hun bekering ben ik getriggerd. Deze gebeurtenis komt niet overeen met de vele gesprekken en andere ervaringen die ik heb opgedaan in de loop der jaren. Wat maakt dat deze gebeurtenissen nu plaats vindt? Al snel blijkt niet hun religie het probleem te zijn, maar hun activiteiten die hieraan verbonden waren. Waar de Amerikaan de Libiërs had bekeerd was men nu samen bezig andere te bekeren. Te overtuigen toe te treden tot het christendom. Waarbij in Libië respect een zeer hoge waarde kent, ontneem je via overtuigingen de vrijheid de ander te zijn wie hij of zij is. Ofwel niet het christendom was het probleem, maar de actieve missionariswerk. Waar gebruik werd gemaakt van kwetsbare jongeren om de Islam los te laten en tot het Christendom toe te treden. Van de vier Libiërs zijn 3 weer vrij gelaten, maar heeft de ander dat als eerste bekeerd was en de anderen heeft meegenomen in zijn bekering de doodstraf gekregen. Een straf dat overigens wel wordt gegeven, maar al decennia lang niet meer wordt uitgevoerd[1] en dus staat voor levenslang. Met de ervaring dat het kan gebeuren, dat deze jongeman mocht hij tot rust komen, zich niet meer met bekeringen wil bezig houden er mogelijk toch ruimte komt voor vrijlating.
Met duizenden christen in Libië kan ik dus niet de lijst van Open Doors onderschrijven. De communicatie van Open Doors dat gericht aangeeft dat je als christenen gevaar loopt in Libië is nergens terug te vinden. Ook te zien aan de beelden van christelijke migranten in detentie die daar grote afbeeldingen van Jezus tekenen. Kruis om hun nek dragen. Migranten die daar zitten, omdat zij onderweg waren naar Europa en werden tegengehouden en niet de intentie aangaven hun wens op te geven. Kerkgezang dat tot op straat te horen is. Een bord voor de kerk dat bezoekers in de wijk stimuleert ieder de kerk te bezoeken omdat het bij de Libische geschiedenis hoort. De kerk die compleet intact wordt gehouden, terwijl de kerk na de revolutie met het vertrek van veel Westerlingen de functie heeft gekregen als sportcentrum. Binnen de vloer vol ligt met grote matten, losse wandjes en de kerkklokken nog hoog in de toren hangt. Elders een kerk dat in volle vuurlijn stond tijdens de revolutie. Samen met enkele moskeeën en een school. Alles is zwaar beschadigd, maar niet de kerk. Dat laat respect zien. Niet alleen voor het huis van God, maar ook de mensen die geloven in God. Een respect dat ook terug te vinden is als woord van God in de Koran (Zie o.a. Soera 2:136).
Ieder hoort vrij te zijn om te kunnen en mogen zijn wie hij of zij zou willen zijn. Alleen kent Libië dus een wet die mensen beschermt. Een wet die kwetsbare mensen beschermt. Dat is zoals zij de wet hebben opgesteld, niet om een ander de vrijheid te ontnemen. Een land waar Jezus hoog aanzien kent. Een land waar ik de naam Isa (Jezus in Arabisch) regelmatig ben tegen gekomen. Een naam dat net als Mohamed met trots gedragen wordt. Is dat een gevaar voor christenen? Mogelijk wel als je tot doel hebt zoveel mogelijk mensen mee te nemen in jou geloof. Hierdoor lijkt het gevaar niet te zitten in het Christendom, maar zit het gevaar in de beperking van het niet kunnen uitbreiden van het geloof.
De lijst van Open Doors laat veel politieke vijanden zien van de Westerse landen. De narratieven in de communicatie veroorzaakt eerder het gevaar, dan dat er in de landen gevaar aanwezig is. Gebrek aan respect, gebrek aan erkenning voor het verschil. Gebrek aan respect voor een cultuur levert een gevoel op bij een ander. Als dat terug te vinden is in een behandeling, in een reactie. Jaar op jaar. Decennia op decennia. Eeuw op eeuw. De vraag komt dan ook op: Wie of toch wat is in gevaar?
[1] Behalve illegale dodingen. Zoals de Abusalim massamoord in 1992 waar 1200 gevangenen tegelijk zijn gedood.
Power of Diversity 